Learoesoejkesje kristelesvoetesne, religijovnesne, jieledevuajnosne jïh etihkesne – saemien (RLE2-02)

Religijovnh jïh jieledevuajnoe leah akte speejjeleguvvie almetji gïengelommes gyhtjelassijste jïh histovrijen tjïrrh dah leah viehkiehtamme almetjem, ektievoetem jïh siebriedahkem hammoedidh. Daajroe religijovni jïh jieledevuajnoej bïjre lea joekoen vihkeles fïereguhten almetjasse, juktie maehtedh jieledem toelhkestidh jïh kultuvrh guarkedh jïjtse siebriedahkesne jïh siebriedahkine bïjre jarkan veartenisnie. Daan biejjien maanah jïh noerh tsevtsiedamme sjidtieh gelliesåarhts kultuvrijste, jïh gelliesåarhts aarvoevuekieh dåastoeh. Kristeles jaahkoe jïh aerpievuekie leah gelliej tjuetiejaepiej saemien, nöörjen jïh europejen kultuvrem tsevtsiedamme. Saepmesne akte guhkies aerpievuekie orreme almetjh joekehts kultuvrijste gaavnedamme, dan åvteste saemieh goh aalkoealmetjh leah loevt-sæjresne vyöseme jienebelåhkoen årrojigujmie. Doh sirkumpolaare religijööse aerpievuekieh aalkoealmetji luvnie noerhtege bielesne veartenisnie leah akte bielie aktede tjåenghkies religijööse aerpeste. Daajroe saemien eatnemereligijovnen jïh saemien aarvoeussjedimmien bïjre edtja viehkiehtidh kultuvrem jïh siebriedahkem, vuekieh jïh aerpievuekieh guarkedh.

Seamma tïjjen humanistiske aarvoevuekieh leah aktem lissiehtassem kultuvreaarpan vadteme. Religijööse jïh jieledevuajnoen gellievoete jiene-jienebem siebriedahkem tsavtsa. Daajroe ovmessie religijovni jïh jieledevuajnoej bïjre, etihken jïh filosofijen bïjre lea akte vihkeles krïevenasse juktie jieledem toelhkestidh, etihkeles voerkesvoeten gaavhtan jïh goerkesem utnedh jaahkoe- jïh jieledevuajnoeraasti dåaresth. Lissiehtamme gaskesen gaavhtan aalkoealmetji gaskemsh abpe veartenisnie dle vihkeles daajroem utnedh aalkoealmetji religijööse aerpievuekiej bïjre aaj aktene veartenevijries ektiedimmesne.

Kristelesvoete, religiovne, jieledevuajnoe jïh etihke goh sïejhme daajroefaagh edtjieh viehkiehtidh tjåenghkies daajroevåaromem jïh referansemierieh buektedh, viehkiehtidh orre goerkesem åadtjodh jïh sijjem vedtedh govlesadtemasse sjïehtedamme dejtie ovmessie aalteredaltesidie. Daajroeh religijovni jïh jieledevuajnoej bïjre, jïh dan funksjovnen bïjre dah utnieh dovne goh aerpievuekie jïh goh sjyöhtehke gaaltijh jaahkose, moraalese jïh jieledetoelhkestæmman, leah jarngesne faagesne. Faage edtja tjåanghkoesijjine årrodh learoehkidie joekehts maadtojne, gusnie gaajhkesh edtjieh seahkarimmiem dåastodh. Ööhpehtimmie edtja skreejrehtidh gellielaaketje daajrose jïh sijjem vedtedh onterdæmman jïh ussjedæmman. Faage edtja aaj viehkiehtidh govlesadtemasse almetji gaskemsh joekehts mïeline jaahkoe- jïh jieledevuajnoegyhtjelassi bïjre. Daate sæjhta jiehtedh seahkarimmie religijööse aarvojde, almetjereaktide jïh almetjereaktaj etnihkeles våaroemasse.

Faage edtja daajroem vedtedh kristelesvoetese, sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnide, jeatjah veartenereligijovnide jïh jieledevuajnose, jïh etnihkeles jïh filosofeles aamhtide. Faage edtja daajroem vedtedh man vihkeles kristelesvoete lea goh kultuvreaerpie mijjen siebriedahkese. Medtie akte lehkie ööhpehtimmietïjjeste faagesne edtja dan åvteste nuhtjedh kristelesvoetedaajrose. Daate sæjhta jiehtedh sijjie gååvnese voenges joekehtsh joekedimmesne darjodh åejviesuerkiej gaskem faagesne juktie maahtoeulmide illedh.

Kristelesvoete, religijovne, jieledevuajnoe jïh etihke lea akte sïejhme skuvlefaage mij iemielaakan edtja gaajhkh learohkh tjöönghkedh. Ööhpehtimmielaake våaroemasse beaja ööhpehtimmie edtja objektijve, laejhtehks jïh pluralistiske årrodh. Daate sæjhta jiehtedh dïhte edtja saaken mietie jïh rïektes årrodh, jïh edtja dejtie joekehts veartenereligijovnide jïh vuajnojde seahkarimmine åehpiedehtedh. Ij edtjh saerniedimmie jallh religijovneåtnoe årrodh ööhpehtimmesne. Doh seammavyörtegs pedagogeles prinsihph edtjieh våaroemasse bïejesovvedh. Daate sæjhta jiehtedh lohkehtæjja edtja gaajhkh religijovnh jïh jieledevuajnoeh faageleslaakan jïh sjiehteleslaakan gïetedidh sov sjïerevoeten jïh gellievoeten mietie.

Sjïehtedamme lïerehtimmie akte bijjemes prinsihpe. Ööhpehtimmesne edtja jeereldihkie barkoevuekieh nuhtjedh mah ïedtjem sjugniedieh, jïh mah viehkiehtidh faagen gaajhkide bielide beagkoehtidh. Seamma aejkien lohkehtæjja tjuara våårege årrodh gosse barkoevuekieh veeljie. Joekoen tjuara våårege årrodh olles barkoevuekieh veeljh mejtie eejhtegh jïh learohkh jïjtsh religijovnen jallh jïjtsh jieledevuajnoen mietie maehtieh tuhtjedh lea lïerehtimmie jeatjah religijovneste jallh ektiedimmie akten jeatjah jieledevuajnose. Tjuara dovne individuelle jïh voenges krööhkemh gorredidh.

Dastegh learohke bïeljele satne ij edtjh meatan årrodh bieline dehtie sïejhme lïerehtimmeste ööhpehtimmielaaken § 2-3 mietie, edtja sjïehtedamme lïerehtimmiem faalehtidh. Tsihkestahta akte juhtije laavenjostoem hïejmen jïh skuvlen gaskem, jïh hijven bïevnesh guktie soejkesjeminie lïerehtimmiem tjïrrehtidh.