Sámi historjá ja servodat (SHS01‑03)
Guovddášelemeanttat

Guovddášelemeanttas luondu ja kultuvra lea sáhka sápmelaččaid kultuvrra ja luondduin ovttasdoaibmama birra ovddešáiggis, dálááiggis ja boahtteáiggis. Dat mearkkaša ipmirdit olbmo ja luonddu oktavuođa, mii lea guovddážis sámi luonddufilosofiijas. Guovddášelemeanta lea dan birra ahte ovddidit máhtu ja ipmárdusa sámi árbevieruin, dasa gullá maid eana- ja čáhceriggodagaid geavaheapmi, ja luonddu riggodagaid guoddevaš ovdáneapmi. Guovddášelementii gullá maid máhttu sámi girjáivuođa, sámi árvvuid ja eallinvugiid birra ja identitehtahuksen.

Guovddášelemeanttas sápmelaččaid ja eará álbmotčearddaid deaivvadeamit lea sáhka iešguđet álbmotčearddaid deaivvademiid birra Sámis áiggiid čađa. Das lea daid deaivvademiid váikkuhusaid birra, nugo muitaluvvo njálmmálaš ja čálalaš gálduin. Dasa lassin gullá guovddášelementii ipmárdus das mo álbmotčearddaid deaivvadeamit mearkkašit guoddevaš ovdáneapmái servodagas, ja dasa mo álbmotčearddaid lotnolas váikkuheapmi nanne ipmárdusa iešguđet servodagaid ovdáneamis. Dát guovddášelemeanta guoská maid mo ideahistorjjálaš biekkat ja politihkalaš dagut leat álbmotčearddaid relašuvnnaide váikkuhan.

Guovddášelemeanttas dekoloniseren lea sáhka ipmárdusa koloniserema ja dekoloniserema birra Sámis. Dát guovddášelemeanta čáhkke saji reflekšuvdnii das makkár váikkuhusaid koloniseren ja dekoloniseren lea buktán ja sáhttá buktit guovlluin gos leat eamiálbmogat. Guovddášelemeanta dekoloniseren sáhttá maid váikkuhit dasa ahte ipmirda mo ealáskahttinproseassat sáhttet boktit eamiálbmogiid politihkalaš lihkadusa, mat leat čadnojuvvon riikkaidgaskasaš julggaštusaide ja konvenšuvnnaide. Dán guovddášelementtii gullá maid ipmárdus ja reflekšuvdna proseassaid ektui mat galget ealáskahttit ja ovdánahttit eamiálbmogiid iešmearrideami, giela, kultuvrra ja identitehta.

Guovddášelemeanta metoda ja gáldokritihkka guoská dasa ahte viežžat, dulkot ja geavahit historjjálaš ávdnasiid gáldokritihkalaččat. Guovddášelementii gullá maid reflekteret eamiálbmotperspektiivvaid ja oarjemáilmmi perspektiivvaid erohusaid birra. Máhttu iešguđet perspektiivvaid birra mearkkaša reflekteret eamiálbmotáššiid dutkanmetodaid birra. Dasa lassin lea sáhka etihkalaš čuolmmain servodatdutkamis, earenoamážit dutkamis sápmelaččaid ja eará eamiálbmogiid birra, ja reflekteret dieđalaš máhtu eamiálbmogiid árbevirolaš máhtu ektui.