Opplæringslova
§ 29-2 Statleg tilsyn
Statsforvaltaren kan føre tilsyn med at kommunane og fylkeskommunane oppfyller plikter som dei er pålagde i §§ 1-4 til 1-6, §§ 2-1 til 2-6, kapittel 3 til 4, § 5-1, §§ 5-3 til 5-9, kapittel 6, §§ 7-1 til 7-9, § 8-2, kapittel 9, §§ 10-1 til 10-8, §§ 11-1 til 11-13, §§ 12-2 til 12-5, § 12-7, kapittel 13 til 16, §§ 17-1 til 17-11, kapittel 18-21, § 22-2, § 22-5, § 23-2, kapittel 24 til 25, § 26-1, kapittel 27 til 28 og § 29-4 og i forskrift med heimel i desse paragrafane, og plikta til å ha internkontroll etter kommuneloven § 25-1. Reglane i kommuneloven kapittel 30 gjeld for tilsynsverksemda.
Departementet kan føre tilsyn med andre plikter enn dei som er pålagde kommunane og fylkeskommunane i lova og i forskrift med heimel i lova. Reglane i kommuneloven §§ 30-3 og 30-4 gjeld for tilsynsverksemda.
Forarbeid til loven
Paragrafen vidarefører dagens lov § 14-1 og er omtalt i punkt 60 i Prop. 57 L (2022–2023)
Første ledd vidarefører i hovudsak dagens regel om at statsforvaltaren kan føre tilsyn med kommunen og fylkeskommunen si oppfylling av plikter dei er pålagde i eller i medhald av opplæringslova. Tilsynsheimelen gjeld plikter som berre er pålagde kommunane og fylkeskommunane. I motsetning til tidlegare angir regelen kva for plikter statsforvaltaren kan føre tilsyn med og nokre av pliktene som gjeld for kommunane og fylkeskommunane er unntatt frå tilsyn. Regelen vidarefører at statsforvaltaren kan føre tilsyn med at kommunane og fylkeskommunane oppfyller plikta til å ha internkontroll etter kommunelova § 25-1. Tilsyn etter regelen blir regulert av kommunelova når det gjeld rett til innsyn og mynde til å gi pålegg om retting. At tilsynet er lagt til statsforvaltaren er ikkje til hinder for at Kunnskapsdepartementet og Utdanningsdirektoratet kan instruere statsforvaltaren innanfor eige sektorområde, inkludert omgjere vedtak frå statsforvaltaren i samsvar med forvaltningslova § 35.
Andre ledd vidarefører dagens regel om at departementet kan føre tilsyn med andre plikter enn dei pliktene som berre er pålagde kommunane og fylkeskommunane. Det vil seie at det kan førast tilsyn med plikter der det er andre pliktsubjekt enn kommunar og fylkeskommunar, til dømes private skolar som er godkjende etter opplæringslova kapittel 22. Tilsyn etter regelen blir regulert av kommunelova når det gjeld rett til innsyn og mynde til å gi pålegg om retting. Departementet kan delegere tilsynsmakta etter andre ledd.
Tilsyn etter begge ledda er eit lovlegtilsyn. Det inneber at tilsynsmakta ikkje kan overprøve det frie skjønnet til kommunen og fylkeskommunen i større grad enn domstolane. Kva vurderingar som er lovbunde skjønn og dermed gjenstand for overprøving frå tilsynsmaktene, må vurderast konkret ut frå ei tolking av den enkelte regel, med tilhøyrande forarbeid og andre rettskjelder. Dette gjeld også for faglege vurderingar. Sjå proposisjonen punkt 5 om skjønnsmessige reglar.