Opplæringslova

Paragrafen vidarefører i hovudsak dagens lov § 1-5 og er omtalt i punkt 64 i Prop. 57 L (2022–2023)

Første punktum opnar for at departementet kan godkjenne at kommunar og fylkeskommunar gjennomfører pedagogiske eller organisatoriske forsøk som føreset unntak frå opplæringslova eller forskrifter til opplæringslova. Departementet kan også gjere tilsvarande unntak etter eige initiativ, utan søknad frå ein kommune eller fylkeskommune. At eit unntak må vere «nødvendig», inneber at det ikkje vil vere tale om forsøk etter regelen dersom utprøvinga kan gjennomførast innanfor den fleksibiliteten som ligg i regelverket.

Det er eit vilkår at forsøka er tidsavgrensa. Kva som vil vere tenleg varigheit, må vurderast konkret. Det vil mellom anna vere relevant å ta omsyn til kva unntak forsøka krev, kva som er formålet med forsøka, og kva som er nødvendig for at ein kan få erfaringar frå utprøvinga.

Andre punktum fastslår at forsøka må vere «etisk forsvarlege». Dei same forskingsetiske krava som blir stilte til anna forsking, gjeld for forsøk etter opplæringslova.

Vidare er det krav om at forsøka skal vere godt fagleg underbygde, og at forsøksverksemda skal evaluerast og rapporterast, jf. andre og tredje punktum. Bakgrunnen for desse krava er at det må vere mogleg å lære av gjennomførte forsøk. Målet med forsøksverksemda skal vere å finne ut om nye eller alternative pedagogiske eller organisatoriske løysingar som blir prøvde ut, bør føre til regelverksendringar. Heimelen bør ikkje nyttast berre med den grunngivinga at dei vanlege reglane ikkje passar i den situasjonen ein står overfor. Forsøksordninga skal heller ikkje nyttast som ein ordinær unntaksheimel eller få karakter av å vere ein dispensasjonsheimel. At forsøka ikkje kan svekkje dei grunnleggjande rettane til elevane etter lova, inneber mellom anna at forsøka ikkje kan føre til at elevane som deltek i utprøvinga, får eit vesentleg dårlegare utgangspunkt enn andre elevar. Til dømes kan forsøka ikkje avgrense retten elevane har til individuell vurdering og dokumentasjon, noko som igjen kan få følgjer for inntaket til elevane til vidaregåande opplæring og høgare utdanning.