Eatnemefaage saemien (NAT02‑04)
Maahtoeulmieh jïh vuarjasjimmie
Maahtoeulmie 10. daltesen mænngan
Lïerehtimmien ulmie lea learohke edtja maehtedh
- gyhtjelassh gihtjedh jïh hypoteesh darjodh eatnemefaageles fenomeeni bïjre, jearohke jïh ovjearohke varijaabelh identifiseeredh jïh daata tjöönghkedh juktie vaestiedassem gaavnedh
- tjöönghkeme daatah analyseeredh jïh nuhtjedh juktie tjïelkestimmieh darjodh, tjïelkestimmide digkiedidh tjoevkesisnie sjiehteles teorijeste, jïh kvaliteetem jïjtse jïh mubpiej goerehtimmijste vuarjasjidh
- modellh nuhtjedh jïh darjodh juktie eatnemefaageles prosessh jïh systeemh åvtelhbodti jiehtedh jïh buerkiestidh, jïh modelli faamoeh jïh gaertjiedimmieh tjïelkestidh
- meatan årrodh vaahravuarjasjimmine pryövemi bïjre, jïh jearsoesvoeteråajvarimmide fulkedh
- vuesiehtimmieh vedtedh dotkemasse mij sjyöhtehke daelie, jïh digkiedidh guktie orre daajroe laavenjostoem jïh laejhtehks geatskanimmiem buakta daan daaletje daajrose
- teknologeles systeemh goerehtidh, guarkedh jïh darjodh gusnie seedtije jïh dåastoje
- programmeeremem nuhtjedh juktie eatnemefaageles fenomeenh goerehtidh
- kjemiske reaksjovnh goerehtidh, maassevaarjelimmiem tjïelkestidh, jïh tjïelkestidh man åvteste såemies båeltielimmiereaksjovnh leah vihkele
- atovmemodellh jïh periodesysteemem nuhtjedh juktie maadth-aamhti jïh kjemiske ektiedimmiej jïjtsevoeth tjïelkestidh
- drivhuseffektem buerkiestidh jïh faktovrh tjïelkestidh mah maehtieh fåantojne årrodh dejtie veartenevijries klijmajarkelimmide
- energijevaarjelimmiem jïh energijekvaliteetem tjïelkestidh jïh ovmessie vuekieh goerehtidh juktie energijem jeatjahtehtedh, foeresjidh jïh vöörhkedh
- digkiedidh guktie energijeproduksjovne jïh energijeåtnoe maehtieh byjresem voenges sijjesne jïh abpe veartenisnie baajnehtidh
- buerkiestidh guktie dotkijh leah evolusjovneteorijem vueptiestamme, jïh dam nuhtjieh juktie evtiedimmiem biologeles gellievoeteste tjïelkestidh
- ceellah viertiestidh ovmessie organismi luvnie, jïh ektiedimmieh buerkiestidh tseegkemen jïh funksjovnen gaskem
- ektiedimmieh goerehtidh gaskem abiotiske jïh biotiske faktovri gaskem aktene ekosysteemesne, jïh digkiedidh guktie energije jïh materije jeatjahtehtieh kretsløpesne
- vuesiehtimmieh vedtedh jïh sjyöhtehke aehpieh digkiedidh nuhtemen bïjre eatnemevierhtijste, jïh teehpemen bïjre biologeles gellievoeteste
- praktihkeles meatan årrodh vuesiehtidh guktie eatnamisnie bïerkenidh, jïh bïerkenimmiem viertiestidh ovmessie saemien dajvine
- tjïelkestidh guktie fotosynteese jïh ceellavoejngehtimmie energijem vedtieh gaajhkese mij jeala karbonkretsløpen tjïrrh
- plaateteknotihketeorijem nuhtjedh juktie eatnemem evtiedimmiem tjïelkestidh tïjje doekoe, jïh vuesiehtimmieh vïhtesjimmide vedtedh mah teorijem dåarjoehtieh
- gyhtjelassh seksuelle jïh reproduktijve healsoen bïjre digkiedidh
- neervasysteemem jïh hormonsysteemem viertiestidh, jïh buerkiestidh guktie ruvsemehtie, bådtjah, byjresedaalhkesh jïh doping signaalesysteemide baajnehtieh
- kråahpen immun-vaarjelimmiem buerkiestidh jïh guktie vaksijne jåhta, jïh tjïelkestidh maam ulmide vaksjinah almetjehealsose utnieh
Jaabnan vuarjasjimmie
Jaabnan vuarjasjimmie edtja viehkiehtidh lïeremem eevtjedh jïh maahtoem faagesne evtiedidh. Learohkh maahtoem vuesiehtieh jïh evtiedieh 8., 9. jïh 10. daltesisnie gosse faagegïelem, teorijh jïh modellh nuhtjieh eatnemefaageles fenomeenh buerkiestidh, tjïelkestidh jïh digkiedidh. Dah aaj maahtoem vuesiehtieh jïh evtiedieh gosse goerehtieh, argumenteerieh, analyseerieh jïh ussjededtieh eatnemefaageles teemaj bïjre jïh ektiedimmien bïjre dej gaskem, jïh jïjtsh gaavnoeh jïh illedahkh vuarjasjieh. Dah aaj maahtoem vuesiehtieh jïh evtiedieh gosse faagen praksish nuhtjieh, jïh gosse ussjededtieh guktie eatnemevitenskapeles daajroe evtiesåvva. Learohkh aaj maahtoem vuesiehtieh gosse programmeeeremem nuhtjieh jïh teknologijem goerehtieh.
Lohkehtæjja edtja sjïehteladtedh guktie learohkh leah meatan jïh lïeremelastose skreejrehtidh viehkine sjïehteladtedh jeereldihkie, praktihkeles jïh kraanskoje barkoevuekide. Lohkehtæjja jïh learohkh edtjieh learohki evtiedimmien bïjre eatnemefaagesne soptsestalledh. Learohkh edtjieh nuepiem åadtjodh goerehtidh jïh pryövedh. Dan maahtoem mietie maam learohkh vuesiehtieh, edtjieh nuepiem åadtjodh baakoeh bïejedh dïsse maam dååjroeh sijjieh haalvoeh, jïh jïjtsh faageles evtiedimmien bijjelen ussjedadtedh. Lohkehtæjja edtja dan guhkiebasse lïeremen bïjre bïhkedidh jïh lïerehtimmiem sjïehteladtedh guktie learohkh maehtieh bïhkedassem nuhtjedh sov maahtoem eatnemefaagesne evtiedidh.
Galhkuvevuarjasjimmie
Galhkuvevuarjasjimmie edtja dam tjåenghkies maahtoem vuesiehtidh maam learohke seabradahkefaagesne åtna gosse lïerehtimmiem galhkoe 10. daltesen mænngan. Lohkehtæjja edtja soejkesjidh jïh sjïehteladtedh guktie learohkh åadtjoeh sijjen maahtoem vuesiehtidh joekehtslaakan, mesnie goerkese, ussjedadteme jïh laejhtehks ussjedimmie, ovmessie ektiedimmine. Lohkehtæjja edtja karakteerem eatnemefaagese bïejedh dan maahtoen mietie maam learohke vuesiehtamme gosse satne lea daajroeh jïh tjiehpiesvoeth ektesne nuhtjeme. Karakteere edtja aaj dan maahtoen mietie årrodh maam learohke lea vuesiehtamme gosse learohke praktihkeles faagem goerehte.